Ίσως είναι πιο εύκολο να πενθείς για τον θάνατο ενός ανθρώπου, παρά ενός σκύλου

«Πολλές έρευνες δείχνουν ότι οι σχέσεις μας με τα σκυλιά μπορεί να μας προσφέρουν μεγαλύτερη ικανοποίηση από ό,τι οι σχέσεις μας με τους ανθρώπους»

Πρόσφατα, η γυναίκα μου και εγώ ζήσαμε μια από τις πιο βασανιστικές εμπειρίες της ζωής μας – την ευθανασία του λατρεμένου μας σκύλου, της Murphy. Θυμάμαι το βλέμμα μας να συναντιέται λίγες στιγμές προτού πάρει την τελευταία της ανάσα – με κοίταξε με ένα μπερδεμένο βλέμμα, που ταυτόχρονα έδειχνε ότι ήταν ήρεμη που όλοι ήταν καλά, επειδή ήμασταν και οι δύο δίπλα της.

Όταν οι άνθρωποι που δεν είχαν ποτέ σκυλί βλέπουν φίλους τους να θρηνούν για τον χαμό ενός κατοικίδιου, πιθανότατα νομίζουν ότι υπερβάλλουν. Στο κάτω-κάτω, «μόνο ένα σκυλί είναι».

Ωστόσο, όσοι έχουν αγαπήσει ένα σκυλί, ξέρουν την αλήθεια. Το κατοικίδιό σου δεν είναι ποτέ «μόνο ένα σκυλί».

Πολλές φορές, μου έχουν εκμυστηρευτεί φίλοι μου με ενοχές ότι θρήνησαν περισσότερο για τον θάνατο ενός σκυλιού, από ό,τι για τον θάνατο φίλων και συγγενών. Οι έρευνες επιβεβαιώνουν ότι για τους περισσότερους ανθρώπους η απώλεια ενός σκύλου είναι, σχεδόν από κάθε άποψη, συγκρίσιμη με την απώλειά ενός αγαπημένου προσώπου. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν και πολλά που μπορούμε να κάνουμε στην κουλτούρα μας –δεν υπάρχουν τελετουργικά πένθους, ούτε αναγγελία θανάτου στην εφημερίδα, ούτε κηδεία–, για να μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε την απώλεια ενός κατοικίδιου, πράγμα που μπορεί να μας κάνει να ντραπούμε περισσότερο να εκφράσουμε δημόσια το πένθος μας για τα πεθαμένα μας σκυλιά. Ίσως αν οι άνθρωποι συνειδητοποιούσαν πόσο δυνατός και έντονος είναι ο δεσμός μεταξύ των ανθρώπων και των σκύλων τους, αυτό το πένθος θα γινόταν ευρύτερα αποδεκτό. Αυτό θα βοηθούσε τους ιδιοκτήτες σκύλων να ενσωματώσουν τον θάνατο στη ζωή τους και να τον ξεπεράσουν.

Τι ακριβώς, όμως, είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους να δένονται τόσο με τα σκυλιά;

Καταρχάς, τα σκυλιά έχουν προσαρμοστεί στη ζωή με τους ανθρώπους εδώ και 10.000 χρόνια – και τα έχουν καταφέρει πολύ καλά: είναι το μοναδικό ζώο που έχει εξελιχθεί ειδικά, για να είναι σύντροφος και φίλος μας. Ο ανθρωπολόγος Brian Hare έχει αναπτύξει την «υπόθεση εξημέρωσης», για να εξηγήσει πώς εξελίχθηκαν τα σκυλιά από τους προγόνους τους, τους γκρίζους λύκους, σε αυτά τα κοινωνικά ζώα με τα οποία πλέον επικοινωνούμε με τον ίδιο τρόπο που επικοινωνούμε και με τους ανθρώπους.

Ίσως ένας λόγος που οι σχέσεις μας με τα σκυλιά μπορεί να μας προσφέρουν περισσότερη ικανοποίηση από ό,τι οι σχέσεις μας με τους ανθρώπους, είναι ότι η αντίδραση των σκυλιών απέναντί μας είναι πάντα θετική και μας δείχνουν μια άνευ όρων αγάπη, χωρίς να μας κατακρίνουν. Όπως λένε, «Μακάρι να γίνω ο άνθρωπος που νομίζει ότι είμαι ο σκύλος μου».

Αυτό δεν είναι τυχαίο. Έχουν εκτραφεί εδώ και γενιές με τέτοιον τρόπο, ώστε να στρέφουν την προσοχή τους στον άνθρωπο και οι μαγνητικές τομογραφίες δείχνουν ότι ο εγκέφαλος του σκύλου ανταποκρίνεται στον έπαινο από τον ιδιοκτήτη του εξίσου έντονα με τον τρόπο που ανταποκρίνεται στο φαγητό (και για κάποια σκυλιά, ο έπαινος είναι ακόμη μεγαλύτερο κίνητρο από ό,τι το φαγητό). Τα σκυλιά αναγνωρίζουν τους ανθρώπους και μπορούν να μάθουν να ερμηνεύουν τη συναισθηματική κατάστασή τους αποκλειστικά και μόνο από την έκφραση του προσώπου τους. Οι επιστημονικές έρευνες δείχνουν, επίσης, ότι τα σκυλιά μπορούν να καταλάβουν τις ανθρώπινες προσθέσεις, προσπαθούν να βοηθούν τους ιδιοκτήτες τους, ενώ αποφεύγουν τους ανθρώπους που δεν συνεργάζονται με τους ιδιοκτήτες τους ή που δεν τους συμπεριφέρονται καλά.

Όπως θα περίμενε κανείς, οι άνθρωποι ανταποκρίνονται θετικά σε μια τόσο αδιαπραγμάτευτη αγάπη, βοήθεια και αφοσίωση. Κοιτώντας και μόνο ένα σκυλί, ο άνθρωπος μπορεί να χαμογελάσει. Μετρήσεις δείχνουν ότι οι ιδιοκτήτες σκύλων έχουν μεγαλύτερη ευεξία και είναι πιο χαρούμενοι, κατά μέσο όρο, από τους ανθρώπους που έχουν γάτες ή από αυτούς που δεν έχουν κατοικίδια.

Το έντονο δέσιμό μας με τα σκυλιά αποκαλύφθηκε σε μια πρόσφατη έρευνα πάνω στην εκ παραδρομής χρήση του λάθος ονόματος κάποιου, όπως όταν οι γονείς φωνάζουν κατά λάθος ένα από τα παιδιά τους με το όνομα του αδερφού του. Όπως φάνηκε, το όνομα του σκύλου μιας οικογένειας μπορεί να μπερδευτεί με τα ονόματα των μελών της οικογένειας, κάτι που δείχνει ότι το όνομα του σκύλου είναι αποθηκευμένο στην ίδια γνωστική περιοχή που περιέχει τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας (περιέργως, σπάνια συμβαίνει το ίδιο με τα ονόματα που έχουν οι γάτες).

Είναι λογικό, λοιπόν, να λείπουν τόσο στους ιδιοκτήτες τους, όταν πεθαίνουν.

Η ψυχολόγος Julie Axelrod επεσήμανε ότι η απώλεια ενός σκύλου είναι τόσο οδυνηρή, επειδή οι ιδιοκτήτες δεν χάνουν απλώς ένα κατοικίδιο. Χάνουν την πηγή μιας άνευ όρων αγάπης, έναν βασικό σύντροφο που παρέχει ασφάλεια και παρηγοριά και ίσως έναν προστατευόμενο που ανέτρεφαν ως παιδί…